subject: evr, Kaltel evrmen, evrde Edeerlk Ve Dlblm lks [print this page] amzn bir olgusu olan eviri dier bir ad ile tercme etkinlii yzyllardr birok bilim adamnn, yazarn, diplomasinin odak noktas haline gelmi ve gnmzde de tercme konusu uluslarn, lkelerin, zel kurum ve kurulularla irketlerin ilgi alan olma zelliini srdrmeye devam etmitir.
ok karmak ve etin bir ura alan olan tercme konusunu, Ata bir kadna benzetmekte "sad gzel, gzeli sadk olmaz" diye tanmlamaktadr. te yandan Halman (1991) tercmeyapmann nankr bir i olduunu, basit bir formlnn bulunmadn, ayr bir kimyas ve dehasnn olduunu belirtiyor. eviri bir evlilie benzeten Halman, beklenmedik izdivalarn byk mutluluklar getirebildiinden ve bunun tersinin de doal olarak mmkn olabileceinden sz eder. deal bir evlilik dnlemeyecei gibi, ideal bir eviri formlnn de olamayacan belirterek, bu nedenle tercme konusunu genellemelerden soyutlayp, nihai bir rn, yaratc bir aba olarak deerlendirmek gerektiini vurgular.
Gktrk ise tercme iini sadece anlamn yabanc bir dilden tandk bir dile aktarlmas olmadn,tercme yaparken baka dillerin tanmlad baka dnyalarn tantlmas, tek tek diller tesinde bir ortak dil, dillerin dili olduunu belirtir.
Nasl tanmlanrsa tanmlansn, tercmediller aras ve kltrler aras bir aktarmdr. Diller aras tercmedzleminde her ne kadar dillerin dzg birimleri arasnda tam bir edeerlik szkonusu olmasa datercmebildirileri yabanc dzg birimlerinin edeerli karlklar olarak kabul edilmektedir.
eviri ediminin iki temel boyutu olan dil ve kltr edeerlik olgusunda nemli bir yere sahiptir. eviri bilimcinin grevi bu iki boyutu birden aratrmak ve edeerlik kavramna bu yolda bir yaklam salamaktr.
Diller arasnda tam bir edeerliliin olmamas dilsel adan tercme de bilgi yitimine neden olduu gibi, kltrel-toplumsal nedenlerden dolay da bilgi yitimine yol at bilinmektedir.
Deiik szlerden anlam benzerlii olarak soyutlandmz ey, ilevleri asndaki rtmedir. rnein, Ladykiller' kelime olarak tercmesi apknkullanlmas gereken anlam kadn katili, 'Confidenceman' tercmesi (dzenbaz) gvenilir adam, 'Red-handed' tercmesi (sust) krmz elli gibi szc szcne tercme edildiinde bu tr yanlglara dlebilir. Bu nedenle evirmen, eviri yaparken yaltlm birimler olarak szcklerle deil, balam iindeki szcklerle uramak durumundadr.
te yandan Knigstercme yaparken kaynak ve erek dil arasnda bire bir szcksel bir iliki veya bir uyuma yoksa, evirmen eviridokmannn geri kalan ksmnda yeterli denklii salamak iin baz zihinsel sreler kullanacaktr demekte ve kullanlacak sreleri de (1) kaynak dil ii eviri(2) gerek metin iinde amlama (paraphrase) (3) erek metinde aklama, (4) silme (deletion), (5) dn alma (borrowing) olarak belirlemektedir.
Levy isetercme de evrilmesi g olan szck ve deyimlerin ksaltlma veya kartlmasna iddetle kar kmaktadr.
Tercme sadece kaynak ve erek dil arasnda szcksel ve dilbilgisel bir edeerlik kurabilme becerisi deildir. Ayn zamanda kaynak dildeki bildiriyi deyi, anlam, ilev kltrel bakmdan da en doal biimde tercme dokmanna aktarabilme becerisidir. eviride edeerlik sznden ayn olmak anlam karlmamaldr. Zira ayn dilde bile bir yaznn iki basm ou kez ayn olmayabiliyor. Bu nedenle eviride tam edeerlik salamak hayli zor bir sorun olarak karmza kmaktadr. zellikle Trkeden ngilizceye tercme veya ngilizceden Trkeye tercmeasndan bu i bir hayli sorunlar yaratabilir. nk szck varl asndan baktmzda Trkeden ngilizceye tercme yaparken yaklak 600.000 den fazla szckle kar karya kalnld, halbuki en son TDK ca yaymlanan szle gre ngilizceden Trkeye tercme yaparken ise szck varlnn 40-50 bin dolaylarnda yani ngilizce'nin onda biri kadar olduu grlmektedir. Bu nedenle szck daarc asndan ok yoksul olmas nedeniyleTrke'yengilizce'den eviri yapmak hayli sorun yaratabilir. Dier taraftan Trke'nin de kendine zg ses ve imgeleri, nanslar vardr. rneklerimizi ngilizce ve Trke tercme iin verdik ancak bir ok dilde bu tr sorunlarla karlalmakta bu dillere birka rnek vermek gerekirse Rusa tercme ve Almanca Tercume de de bu durum geerlidir.
Gerek gstergelere verilen anlamlar, gerekse szck bekleri ve tmcelerin dzenlenii asndan tamamen zde iki dilin olmay nedeniyle diller arasndamutlak bir edeerlik salamak olanaksz olduundan tercmede kayplar sorunu da bu srecin bir sonucu olarak kanlmaz olacaktr.
Tercme konusunda ki kltrel-toplumsal etkenlere gelince: her toplumun kendine zg bir yaay, bir dnce tarz, bir uygarlk gemii vardr. Dil dediimiz olgu ise toplumlarda bu ortam iinde geliir, ilevini yerine getirir.
Grld gibi eviri edimi sanldndan daha zor ve aklanmas g karmak bir olgudur. Bu nedenle eviride kltr etkeninin en byk paya sahip olduunu akldan karmamak gerekir
